Bosna-Hersek'in erken tarihi

Bugünkü Bosna Hersek sınırları içinde, tarih öncesi kültürlerin birçok katmanı var olmuştur.

Bosna'daki Paleolitik döneme, güneydoğu Avrupa'daki en eski Paleolitik anıt olan Hersek'teki Stolac yakınlarındaki Badanj Mağarası'ndaki gravürler damgasını vurmaktadır. Bunlardan en görkemlisi, parçalar halinde korunmuş ve MÖ 14000 - 12000 yıllarına tarihlenen, okların saldırısına uğramış bir attır.

Bosna Hersek'te Neolitik kültürlerin ortaya çıktığı dönemde, Akdeniz ve Panoniyen kültürlerin ilginç karışımları mevcuttu. Hersek, Mostar yakınlarındaki Yeşil Mağara, Stolac yakınlarındaki Čairi, Konjic yakınlarındaki Lisičići ve Grude yakınlarındaki Peć Mlini'de görüldüğü gibi Batı Akdeniz'den gelen impresso seramiklerinin etkisi altındaydı. İnsanlar daha sonra mağaralarda ya da tepelerdeki basit yerleşim yerlerinde yaşamışlardır. Bosna nehrinin yukarı çığırında ve Bosna'nın kuzeydoğu bölgelerinde (Kakanj yakınlarındaki Obre I) insanlar nehir kenarına inşa edilmiş ahşap evlerde yaşıyordu. Bu kültürde güneydeki Adriyatik kültürlerinden ve kuzeydoğudaki Starčević kültüründen etkiler görebiliriz. Kakanj kültürünün orijinal ifadeleri rhyton adı verilen dört ayaklı seramik kaplardır. Bunları Hırvatistan kıyılarındaki Danilo kültüründe de bulabiliriz. Bu nesneler nedeniyle Kakanj kültürü, yaşam gücü kültünü takip eden geniş Neolitik nüfus çemberinin bir parçası olarak kabul edilir (Kuzey İtalya, Dalmaçya ve Epir'den Ege'ye kadar). Saraybosna yakınlarındaki Butmir kültürü, ince sırlı seramikleri ve çeşitli geometrik süslemeleriyle (genellikle spiraller) kendine özgüdür. Butmir figürleri el ile modellenmiş eşsiz heykellerdir; kafalar neredeyse vücudun vurgulanmış kısımları ile portreler gibidir.

Hersek'teki Tunç Çağı yerleşimleri kale gibi inşa edilmiştir (yerel olarak gradina olarak adlandırılır) ve Bosna'da taş tümülüslü nekropollerimiz vardır. Bu dönemde bronz kollar, süslü tabaklar, düz kolyeler ve fibulalar belirli bir geometrik oyma süsleme tarzıyla süslenmiştir.